Interview met The Original Bomber Crew over tReta

In de straattaal van de periferie van Brazilië, vooral in het noordoosten, betekent treta “problemen”, iets dat fout is gegaan. Treta is het lastigvallen door de politie en het geweld dat bijna altijd om de hoek is; het is de strijd tussen bendes en tussen buren; het is het klassenvooroordeel van blanke middenklasse/bovenklasse inwoners van Noord-Oost Brazilië tegen perifere inwoners; het is een “zwart, bruin, arm en Noordoostelijk” Brazilië waarin de bloedingen van de kolonisatie nog helderrood zijn, vooral in Piauí, waar de Portugese kolonialistische onderneming bijzonder verwoestend was voor de ongeveer twee dozijn inheemse etnische groepen die het gebied bewoonden.

tReta is ook de naam van de show die het breaking collectief Original Bomber Crew brengt op het DDD Festival Dias da Dança, aanstaande donderdag om 18.30 en 21.30 uur in het Coliseu do Porto, in samenwerking met SPRING Performing Arts Festival in Utrecht, Nederland.

“Bullshit is een woord dat al in ons bewustzijn en in ons dagelijks leven zit sinds we kinderen waren”, vertelt Allexandre Bomber, directeur van tReta en medeoprichter van de Original Bomber Crew, geboren en woonachtig in Teresina, hoofdstad van de deelstaat Piauí, meer specifiek in de wijk Grande Dirceu, “een artistiek zeer actieve periferie”, aan PÚBLICO.

“Toen we naar Casa do Hip Hop gingen, het grootste huis in zijn soort in Piauí, was er een conflict met een ex-politieagent die het huis wilde overnemen om iets anders te doen. Wij hadden de leiding over de coördinatie van de ruimte en er was wat onzin aan de hand,” legt Allexandre uit. Zo ontstond tReta, gekoppeld aan “persoonlijke, buurt- en wereldgeopolitieke bullshit”.

“De show is ontstaan uit de behoefte om naar buiten te brengen wat we meemaakten, omdat de media niet veel waarde hechten aan bepaalde stedelijke culturen,” merkt de regisseur van de show op. “We hebben dit werk gemaakt om te praten over de plaats van deze bullshit en de moeilijkheden die jonge kunstenaars uit de periferie ervaren.”

Gecreëerd en uitgevoerd door zeven leden van het collectief (Allexandre Bomber, César Costa, Javé Montuchô, Malcom Jefferson, Maurício Pokemon, Phillip Marinho, Vini Nei), put tReta uit de hiphopcultuur, met name de breakdancestijl, om door middel van acties en choreografische fricties verspreid over de ruimte “een klein deel van de realiteit” van het dagelijks leven van deze kunstenaars te laten zien, aldus Malcom Jefferson, een van de jongste leden van de groep, die ook met straatkunst werkt. “De show brengt de duisternis van de straat, die onverlicht en hobbelig is. Het brengt dat gevaar, maar dat gevaar is waar we leven. Het is een deel van ons leven,” zegt Allexandre Bomber.

De originele muziek voor de voorstelling, gecomponeerd door César Costa en Javé Montuchô, brengt een deel van deze sfeer naar het podium. Het is een collage van geluiden uit het dagelijks leven in de buurt, van de bijeenkomsten van het collectief, politiesirenes, “ongepaste huiszoekingen” en stemmen van evangelische kerken, “zeer aanwezig in de stad”. Het is “een heel organisch werk, dat meer dient om te verwarren dan om te helpen, maar dat dramaturgisch gezien deel uitmaakt van onze danscreaties,” legt César Costa uit, een van de andere oprichters van de Original Bomber Crew.

De muzikale compositie past bij tReta’s “broken dance”, een “methodologie van experiment en creatie” die door het collectief is ontwikkeld. Het is een choreografie met een brandende vloer, die door de ruimte circuleert in interactie tussen de cast en/of het publiek, waarbij voorwerpen worden gebruikt die deel uitmaken van de ervaringen van de buurt, zoals wegwerpmaterialen “of dingen die als afval worden beschouwd”. De groep “geeft deze objecten een nieuwe betekenis en een andere functie”, merkt César op.

“Broken dance is gemaakt vanuit onze realiteit. Het gaat over het deconstrueren van wat als juist wordt beschouwd, het perfecte lichaam,” voegt Allexandre Bomber toe. In dit proces wordt d e taal van het breken (dat dit jaar zijn debuut zal maken op de Olympische Spelen in Parijs) opnieuw geconfigureerd, merkt César op. “Het is ook een idee om de verwachtingen van het publiek te doorbreken. Het is een dans waarvan je denkt dat hij één kant op gaat, maar dat is niet zo”, benadrukt Allexandre. Bij DDD is het de eerste keer dat het collectief op een conventioneler podium optreedt. “We treden meestal op in plekken die gebombardeerd zijn, in voormalige weeshuizen die nu artistieke podia zijn, maar in het Colosseum proberen we er alles aan te doen om het toch kapot te maken.”

Historisch herstel?

Allexandre en César, sinds hun 15e verbonden met de hiphopcultuur en capoeira, richtten in 2005 de Original Bomber Crew op, als onderdeel van de Interação Ralégemeenschap, een vrijwilligersproject voor kunstenaars uit de periferie met lessen en activiteiten in breaking, DJ en graffiti. In 2006 kreeg de groep een boost dankzij

Núcleo do Dirceu, een kunstenaarscollectief en platform voor onderzoek in de podiumkunsten opgericht door Marcelo Evelin, een gevestigde naam in de Braziliaanse hedendaagse dans, oorspronkelijk uit Teresina.

“Marcelo Evelin had een heel goed idee, namelijk om de artistieke groepen in de buitenwijken van Teresina te erkennen,” zegt César Costa. Op dat moment begon de Original Bomber Crew samen te werken met het stadstheater en met makers uit verschillende landen, van Nederland tot Portugal. “Núcleo do Dirceu was een mijlpaal in de kunst in Brazilië en Teresina werd een centrum voor hedendaagse kunst,” zegt César. Een paar jaar later, toen de Núcleo ophield te bestaan, bleven er “verschillende vruchten” achter in Teresina, waarbij jonge mensen hun eigen projecten begonnen op te zetten, waaronder de Original Bomber Crew “als baanbrekende referentie”. Het is straatcultuur als middel voor alfabetisering en empowerment, verzet en volharding.

De samenwerking met Núcleo do Dirceu heeft het collectief in staat gesteld om straatkunst – wat overigens het ware metabolisme van cultuur made in Brazil is – te kruisen met “hedendaagse kunstervaringen die de periferie niet bereiken”, zegt César. “De Sesc [het belangrijkste institutionele kunstnetwerk van Brazilië] in onze stad is totaal anders dan andere Sesc’s in het land.

De keuzes zijn niet in het voordeel van mensen uit de periferie. Het is een ruimte die meer gemaakt is voor witte mensen uit het centrum,” merkt Allexandre op. “De hiphopcultuur is op zichzelf al erg geïntegreerd omdat er muziek, dans en graffiti is, maar het feit dat we bij Núcleo do Dirceu zijn heeft een hybriditeit in ons werk gebracht, het versterkt met andere middelen en het is een derde ding geworden, wat bijvoorbeeld het werk is dat we hier brengen,” vat César samen.

De reis met Núcleo do Dirceu heeft het collectief ook in staat gesteld om internationaal te gaan optreden. Met DDD reizen ze voor het eerst naar Portugal, het land dat de koloniale en slavengeschiedenis van Brazilië het meest getekend heeft. De “performatieve invasie” waar ze het in tReta over hebben, krijgt hier onvermijdelijk andere betekenissen.

“Als je naar Europa komt, is deze invasie heel belangrijk,” beaamt Allexandre. “We denken erover na, want in mijn realiteit is er niets goeds uit deze invasie voortgekomen. Ondanks alle genocide had er iets goeds kunnen zijn, maar nee: alles werd gebruikt en achtergelaten,” merkt hij op. “Zelfs om Portugal binnen te komen, werd ik drie keer onbeleefd gefouilleerd en moest ik zeggen waar ik verblijf en wanneer ik terugkom.” Ondanks “deze rommelige parade die de kolonisatie was”, en al haar “kwalen” in het heden, wijst Malcom Jefferson erop, “dat het ongelooflijk is voor iedereen om hier te zijn”.

“Ook al hebben we deze historische kant, we komen met de grootste liefde en genegenheid omdat het belangrijk is voor de toekomst die we nu aan het opbouwen zijn,” zegt César Costa. “Het gaat erom dat we onszelf erkennen als een macht, dat we hier zijn en overal op de planeet kunnen zijn.” In een tijd waarin herstelbetalingen aan de voormalige koloniën het hete hangijzer zijn in Portugal, komt tReta hier precies op het juiste moment.