Na haar succesvolle voorstelling Complexity of Belonging tijdens SPRING 2015 keert de Nederlandse choreografe Anouk van Dijk met haar Australische dansgezelschap Chunky Move terug op SPRING. Dit jaar brengt ze ANTI—GRAVITY, een voorstelling geïnspireerd op wolken die ze maakte in samenwerking met beeldend kunstenaar en filmmaker Ho Tzu Nyen. Anouk van Dijk, een van de weinige buitenlandse kunstenaars die in de Australische kunstsector werkt, leidt sinds 2012 het toonaangevende dansgezelschap Chunky Move. Daarvoor was ze meer dan tien jaar artistiek leider van haar Nederlandse gezelschap anoukvandijk dc en werd ze vlak voor haar vertrek naar Australië onderscheiden met de Gouden Zwaan voor haar bijdrage aan de Nederlandse dans.
Nu zijn we natuurlijk benieuwd waar deze liefde voor dans is begonnen…
“Ik begon pas vanaf mijn 15e echt interesse te krijgen in dans. Ik zag een professionele danser in een studio waar ik amateurlessen volgde, en de energie die hij uitstraalde was voor mij de grote aantrekkingskracht om mijn carrière in dans te beginnen. Ik studeerde op mijn 19e af aan de Rotterdamse Dansacademie, nu ook wel bekend als Codarts. Ik werk dus ook sinds mijn 19e in het veld!”
Chunky Move staat bekend om de samenwerkingsverbanden met kunstenaars. Voor Complexity of Belonging (2015) werkte Van Dijk samen met Falk Richter, een beroemde schrijver en regisseur uit Duitsland. Voor ANTI – GRAVITY werkt ze met een van de meest toonaangevende beeldend kunstenaars uit Singapore, Ho Tzu Nyen. De verschillende samenwerkingspartners zoals Richter en Ho Tzu Nyen beïnvloeden haar kijk op de wereld.
Hoe kwam de samenwerking met Ho Tzu Nyen tot stand?
“Eigenlijk ben ik Tzu’s werk online tegengekomen. Ik zocht naar beeldmateriaal ter inspiratie voor weer een heel andere voorstelling. Ik zag wat beelden van zijn werk en ik raakte meteen geïnteresseerd. Wie is deze kunstenaar? Wat doet hij, is hij filmmaker, beeldend kunstenaar, schrijver, regisseur? In 2015 ontmoette ik Tzu in Berlijn waar ik met Chunky Move op tournee was, en het klikte direct. Ik stelde voor samen een voorstelling te maken, waarop hij reageerde: “Ja maar ik weet helemaal niks van dans!” Nieuwsgierigheid was dan ook het vertrekpunt voor onze samenwerking. Tzu is een soort ‘reservoir van kennis’. Hij doet voor elk nieuw project enorm veel onderzoek, resulterend in intrigerende conclusies. We besloten om zijn jarenlange onderzoek naar de rol van wolken in ons menselijke bestaan als startpunt te gebruiken voor de nieuwe voorstelling. Tzu werd een soort ‘beeldend dramaturg’ van de voorstelling en we werkten nauw samen met scenograaf Paul Jackson om licht, decor en beeld met de dans te versmelten. Ook was Tzu bij het geluidsontwerp betrokken, in samenwerking met componist Jethro Woodward.”
Wolken op het podium. Hoe ziet zo’n voorstelling eruit?
“ANTI—GRAVITY bestaat uit een aaneensluiting van poëtisch beeldende tableaus die een soort visuele denkoefening zijn op de vragen: wat is zwaartekracht, wat is gewicht, wat is gewichtloosheid, en wat zijn de elementen die in onze atmosfeer de wolken genereren. Mensen zien altijd van alles in wolken. In schilderkunst worden wolken vaak gebruikt als een metafoor voor onheil of liefde, of als een ‘luik naar de ziel’. Met dit in gedachte belichamen de dansers de aardse persoon op het toneel. En het toneel is een soort wolkenmachine.”
Hoe ervaart het publiek die wolkenmachine?
“In de voorstelling meten de dansers hun krachten met zware stenen, rook, water, wind, spiegelingen en projecties, en door die fysieke interactie word je als kijker meer bewust van je eigen zwaartekracht. We zitten best wel vastgeklonken aan de wereld. En dat is maar goed ook, dat we verbonden zijn met de aarde. Maar mensen hebben altijd een soort verlangen of streven om zich te kunnen verheven van de aardse realiteit. Er zijn veel verschillende manieren om dat te doen, door bijvoorbeeld te dromen, drugs te gebruiken, of zelfs te Skydiven. Allemaal om even dat gevoel te hebben dat je los bent van de aarde. Het los komen van de aarde is dan ook hard werken. Daarin ligt ook de link naar het dansen: dat is ook heel hard werken om een gevoel van lichtheid of verlossing te bereiken.
Voor Nederlandse begrippen denk ik dat het als een heel exotische voorstelling zal voelen. De voorstelling ontvouwt zich in een traag, haast meditatief tempo, waardoor je als het ware mee gaat drijven op de trage beweging van een wolk. Tijdens het tweede gedeelte gaat alles los, elementen die in het begin heel geordend waren beginnen allemaal te rammelen en los te slaan. Dat werkt toe naar een moment van totale overgave en extase, een soort viering dat alles verbonden is en kan ontspannen in een enorme wolkenbreuk. Het laatste gedeelte van de voorstelling toont een heel verstild, bijna middeleeuws tableau, als bespiegeling op hoe wij ons verhouden tot de druk van ons eigen bestaan.”
Deze druk van ons eigen bestaan en de invloed van de westerse wereld op de vorming van ons zelfbeeld is de grootste inspiratiebron voor Van Dijk.
Hoe uit dit zich in jouw werk?
In het geval van ANTI—GRAVITY gaat het vooral over hoe we de directe wereld om ons heen in ons op kunnen nemen en waarderen, en dat er zoveel rijkdom binnen handbereik is om ons in te verliezen. We hoeven alleen maar omhoog te kijken zoals onze beroemde Nederlandse Meesters al eeuwen geleden deden.
Dans hanteert vaak meer universele begrippen zoals tijd, ruimte, mathematische concepten en muziek, maar ik vertrek eigenlijk altijd vanuit wat er gebeurt in de wereld en hoe deze gebeurtenissen ons raken op een diep emotioneel en fysiek niveau. Ik neem altijd in overweging hoe ik met mijn dansvorm me daartoe wil verhouden.”
Welke dansvorm volgen de dansers van Chunky Move?
“De dansers volgen mijn bewegingsmethode Countertechiek, wat helemaal verworven is binnen mijn manier van werken. Het is een bewegingssysteem dat dansers de tools biedt om hun lichaam optimaal te benutten en meer vrijheid te geven tijdens het dansen, onder welke omstandigheid en in welke stijl dan ook. We gebruiken Countertechniek in de repetities, voorstellingen, en als communicatiemethode met elkaar. De techniek bestaat al meer dan 20 jaar, en werd ontwikkeld op basis van vragen: hoe train je een lichaam voor de fysieke eisen van deze tijd, hoe kan je anders over het lichaam denken om dit mogelijk te maken, en hoe denk ik over mijn eigen lichaam tijdens het dansen. Er moest een alternatief komen voor de verouderde technieken die niet helemaal meer aansloten op de wensen en eisen van de dansers van nu. En het was ook belangrijk dat professionele dansers weer meer lol in hun dagelijkse training konden hebben! Het beroep is al zwaar genoeg. Er zijn nu meer dan 30 docenten wereldwijd die lesgeven in Countertechniek.”
Wat is je toekomstdroom?
“Ik denk nooit in die termen. Een visie of een wens kan energie en richting geven, maar de stappen daarnaar toe zijn eigenlijk het interessantste deel. Als een dag me nieuwe inzichten of inspiratie heeft geboden, zal dat de volgende dag beïnvloeden, nieuwe dromen vormen en die op termijn weer bijstellen. Dit is een constant veranderend, creatief patroon, net zoals een wolkenlucht zich nooit meer kan herhalen.”
• ANTI—GRAVITY is op zaterdag 19 en zondag 20 mei te zien in de Stadsschouwburg. Klik hier voor tickets.
• Ontmoet Anouk van Dijk op zondag 20 mei na afloop van ANTI – GRAVITY tijdens de After Talk, een intiem nagesprek samen met de maker en je mede-toeschouwers o.l.v. dramaturg Merel Heering (gratis).
• Ho Tzu Nyen maakte ook de video-installatie The Cloud of Unknowing op basis van zijn onderzoek naar wolken. Deze film bevat acht hallucinante portretten van personages in een flatgebouw, die allemaal een wolk tegenkomen. Van 17 – 21 mei is The Cloud of Unknowing doorlopend te zien in de Hekmanfoyer in de Stadsschouwburg (gratis).
Foto: Sarah Walker