Jeroen van Loon maakt kunstwerken die onze huidige en toekomstige digitale cultuur bevragen. Voor zijn werk Cellout.me (2015 – 2016) bood Van Loon zijn DNA-data te koop aan, waarmee hij waarde van eigendom en privacy bevroeg. Verder heeft Van Loon afgelopen jaren de werken Fake News (2018) en An Internet (2017) gemaakt. Dit jaar staat hij met zijn werk Ephemeral Data op SPRING Performing Arts Festival.
Kan je vertellen waarom je in performing arts bent gaat werken?
Ik kom van de Digital Media opleiding van de HKU en daar leerde je met digitale media een verhaal te vertellen. Vanuit daar ben ik doorgegroeid naar installaties en per project zocht ik een vorm die het beste bij het verhaal paste. Soms was dat zeefdruk, soms een video-installatie. In dit geval wilde ik tijdelijke en vergankelijke kunst maken, dus ben ik uitgekomen bij een langlopende performance. Digitale kunst en cultuur gaat steeds meer elementen van de performing arts bevatten en dat vind ik interessant. Als je erbij bent, kan je het zien en anders heb je het gemist. Dat zijn kwaliteiten die ik ook zocht in het werk Ephemeral Data.
Wat drijft jouw creativiteit?
Dat is niet erg eenduidig. Ik haal vaak inspiratie uit literatuur of door goed om me heen te kijken. Maar het gebeurt ook dat er iets al lang in mijn hoofd zit. Voor mijn volgende project wilde ik graag nog een keer bij een computerclub voor senioren meewerken. Ik had hier niet echt een reden voor, maar toen ik terugkwam, was ik helemaal geïnspireerd en had ik allemaal nieuwe ideeën. In mijn eerdere werken was ik voornamelijk geïnteresseerd in de hedendaagse technologie en cultuur, maar in de laatste werken (An Internet en Cellout.me) ben ik meer gaan denken over toekomstige digitale cultuur. Ik las in die tijd ook veel boeken over mediageschiedenis en dat heeft ervoor gezorgd dat ik ben gaan kijken naar waar we heengaan. Ik ben in die tijd ook vader geworden, dus het lijkt me logisch dat ik niet enkel meer met nu bezig ben.
Waarom ben je geïnteresseerd in de combinatie tussen kunst en digitale cultuur?
Ik houd me voornamelijk bezig met het Second-Order Effect van technologie. Een voorbeeld is de uitvinding van de auto. Het eerste effect was dat mensen sneller van A naar B kunnen komen. Het tweede effect was dat mensen voor hun werk niet meer in de stad hoefden te wonen, dus er ontstonden buitenwijken. Dat vind ik met technologie ook interessant. Informatie is constant toegankelijk en alles wordt opgeslagen, dus we hoeven niks meer te missen. Het tweede effect kan zijn dat we geen oog meer hebben voor zaken die kortstondig te ervaren zijn. Ik vind het interessant om te kijken wat technologie op groter niveau doet. Ontstaan er bijvoorbeeld grote veranderingen?
Wat is de reden dat Ephemeral Data een analoog kunstwerk is?
Ik bevraag vaker het digitale door middel van een analoge kunstvorm. Voor dit project was de inspiratie zandmandala’s die boeddhistische monniken maken, dit zijn grote zandkunstwerken. Het digitale was dus niet het startpunt van het project.
Hoe is dat proces verlopen?
Ik heb heel lang gezocht naar een manier om een tijdelijke digitale ervaring te maken. Ik wilde eigenlijk een hostingbedrijf oprichten wat websites kon hosten die tijdelijk en lokaal zijn. Bijvoorbeeld een website die alleen maar op vrijdagmiddag om 5 uur in centrum van Amsterdam te bezoeken is. Ik denk ook dat het internet steeds meer gefragmenteerd wordt, dus dat er internet specifiek voor Nederland gaat ontstaan. Ik kwam er alleen niet uit wat voor kunstvorm ik wilde maken. Toen kwam ik de tijdelijkheid en vergankelijkheid van de zandmandala’s tegen en dat kon ik koppelen aan het feit dat het internet ook heel vergankelijk is. De internetkabels worden, net als telegramkabels, over 100 jaar misschien ook niet meer gebruikt. Je moet bij het kunstwerk zijn en als je er niet bent, dan vergaat het. Het is een mix geweest van tijdelijkheid en vergankelijkheid die uit de eerdere ideeën zijn voortgekomen.
Waarom heb je bij dit werk gekozen om met live performers te werken?
Dat heeft te maken met de vorm en schaal van het kunstwerk. Ik wilde het eerst zelf gaan doen, maar toen ik in contact kwam met SPRING Performing Arts Festival werd het groter. Het is onmogelijk om dit kunstwerk van 12 bij 11 meter in mijn eentje te maken.
Waarom wordt het werk uitgewist op de laatste dag van je performance?
Internet heeft het moment kapot gemaakt. Je kan nu elke dag altijd online zijn en je hoeft nergens meer bij te zijn, want je kunt alles terugzien. Het moment bestaat daardoor niet meer en dat wil ik terughalen met werk dat heel uniek, tijdelijk en lokaal is. Op de laatste dag wordt het uitgewist en er wordt vrijwel niks gedocumenteerd waardoor je er wel bij moet zijn. Aan het publiek wordt gevraagd of ze een stickertje over hun camera willen plakken, zodat ze niks op social media posten of terug kunnen kijken. Ik wil dat mensen echt daar aanwezig zijn en kijken en ervaren wat er gebeurt. Er is ook maar één moment om het werk helemaal af te zien voor het wordt uitgewist.
Wat zijn je artistieke plannen voor de aankomende tijd?
Ik onderzoek nu senioren computerclubs, omdat ik daar als kunstenaar vrijwel niks over hoor. We zijn erg bezig met de veranderingen van nieuwe technologie, maar ik zie relatief veel mensen die niet mee kunnen komen met basale computeractiviteiten, zoals het sturen van een e-mail. Ik vind het interessant om te kijken hoe mensen daarmee omgaan. Ik dacht heel lang: als ik oud ben, weet iedereen hoe een computer werkt. Maar daar kom ik nu van terug. Ik zal in de toekomst ook in een cursus zitten over een ontwikkeling zoals een virtual reality netwerk. Er zullen altijd mensen buiten vallen. Aan de andere kant begin ik ook wel technologie-moe te worden. Ik ben nu concept-toekomstvisies van bedrijven als BMW of NS aan het om te bekijken waar we eigenlijk heengaan en wat we in de toekomst blijkbaar niet meer belangrijk vinden. Deze interesse komt ook voort uit het feit dat ik het boek “De wereld 80 jaar verder” van Rudolph en Robert Das aan het lezen ben.
Tenslotte denk ik dat tijdelijkheid en vergankelijkheid heel belangrijk is voor een performance, want de performers en het publiek zijn gelijktijdig aanwezig tijdens het tonen van het werkAls er geen publiek is, is er geen kunst en ik denk dat we juist behoefte hebben aan alle kwaliteiten die performing arts te bieden heeft. Die kan ons nog heel veel geven.
Ephemeral Data is van donderdag 16 t/m zaterdag 25 mei van 14:00 – 22:00 uur te zien op de Neude in Utrecht. Op 25 mei wordt het werk om 15:00 uur uitgewist.