De route wordt pas duidelijk als je het pad bewandelt. In het geval van de Portugese theatermaker Mónica Calle werd dit cliché letterlijk werkelijkheid toen ze van haar oorspronkelijke plannen afweek tijdens het maken van haar voorstelling Ensaio para uma Cartografia.

Mónica Calle is werkzaam als actrice en theatermaker. In Portugal heeft ze al een bijzondere staat van dienst; in de rest van de wereld is ze nog relatief onbekend. Naast dat ze geïnteresseerd is thema's die betrekking hebben op menselijke relaties, in het bijzonder liefdesrelaties, staan in haar voorstellingen het (vrouwelijke) lichaam centraal. Calle heeft ruim vijfentwintig jaar geleden het theatergezelschap Casa Conveniente opgericht. Cais do Sodré, de Lissabonse wijk waarin Casa Conveniente was gevestigd, was vanaf 1992 veranderd van volkswijk met havenlui en sekswerkers naar een hippe, dure buurt. Het gezelschap, vernoemd naar de buurtsupermarkt die vóór het theatergezelschap in hetzelfde pand zat, voelde zich verdreven uit de wijk en dus verhuisde het gezelschap in 2014 naar een andere wijk: „Het was een jaar van breuken, van alles heroverwegen, van een pad door de stad trekken, een emotionele routekaart", legde Calle uit aan het Portugese tijdschrift GPS. Zo kwamen ze in de Lissabonse buitenwijk Zona Jota terecht, een wijk met een slechte reputatie, waar Calle in haar projecten samenwerkt met de lokale gemeenschap, zo vertelde ze aan journalist Ana Pais van de website Critical Stages: “Ik voelde dat het verhuizen naar Zona Jota gevolgen zou hebben, niet alleen voor de gemeenschap die daar woont, maar ook voor mijn artistieke werk. Het was stimulerend, zowel artistiek als persoonlijk. Het gaf me de mogelijkheid om mijn werk niet te beperken tot een minderheid, een homogene groep culturele consumenten. Ik geloof dat de hele dynamiek die we creëren met onze aanwezigheid in die buurt, het territorium van de buurt in de stad benadrukt. Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in het mengen van mensen en contexten, in het creëren van beweging.”

Tijdens deze overgangsperiode was het plan om haar volgende voorstelling te baseren op het ‘gezongen ballet’ The Seven Deadly Sins van Duitse politiek geëngageerde toneelschrijver Bertolt Brecht. Calle zou haar voorstelling baserenop de zeven wijken in Lissabon en de zeven regio’s in Portugal. Later heroverwoog ze deze keuze: "Ik herinnerde me een repetitie van Leonard Bernstein. Ik sloot mezelf thuis op om het project te heroverwegen en moest van mezelf naar de orkestrepetities kijken." Terwijl Calle verder liep op haar artistieke routekaart, creëerde ze uiteindelijk de voorstelling die op SPRING in Autumn te zien is: Ensaio para uma Cartografia, wat zoveel betekent als Oefenen voor een Cartografie (landkaartenkunde). Calle vraagt zich af: hoe breng je een route, een stad of een land in kaart? Hoe begin je opnieuw? En hoe ga je verder?

In deze voorstelling pogen 12 actrices, variërend van leeftijd tussen de 22 en de 50, een klassieke dans uit te voeren, terwijl ze tegelijkertijd een fragment uit een complexe symfonie op cello’s, violen en bassen proberen te spelen. Dit wordt eindeloos herhaald – op dezelfde obsessieve manier waarop de componist Ravel zijn Bolero componeerde: „Ik begon met alles weg te halen, van de tekst tot de kostuums, tot ik dichter bij de kern kwam: uitdaging, inspanning en emotie. We proberen met disciplines te werken waar we niet getraind in zijn, zoals dans en klassieke muziek. We kijken dan waar het ons naar toe leidt, en zien dan wat in de kern overblijft, zowel artistiek als persoonlijk.“ En de tekst in de voorstelling? Die komt van de schreeuwende dirigenten, off-stage.

Podcastserie SPRING in het diepe
Na de eerste serie SPRING in het diepe-podcasts voor SPRING 2021 duikt kunstjournalist Luuk Heezen voor een tweede maal digitaal, maar zeer intiem, in de gedachtekronkels van de makers die op SPRING in Autumn te zien zijn.

Luister hieronder de aflevering met Monica Calle over Ensaio Para Uma Cartografia. Andere afleveringen vind je hier.

Ensaio para uma Cartografia is op 29 oktober 2021 te zien in Stadsschouwburg Utrecht. Klik hier voor tickets.